ภาษา ภาษิต ในชีวิตไทย
โดย ศ. ฐะปะนีย์ นาครทรรพ จากหนังสือ "สิ่งดีในวิถีชีวิต ไทย-จีน"
1.
กงเกวียนกำเกวียน สิ่งที่หมุนเวียน ตามคือบาปบุญ
ทำกรรมใดไว้ กรรมไซร้ย่อมหนุน
กรรมดีค้ำจุน กรรมชั่วทำลาย
2.
กว่าถั่วจะสุก งาก็ไหม้คลุก พาขนมเสียหาย
ช่วยไว้ไม่ทัน เกิดอันตราย
ควรคิดแยบคาย สองฝ่ายเกี่ยวพัน
3.
ก่อแล้วต้องสาน เมื่อคิดทำงาน ริเริ่มสร้างสรรค์
ต้องทำจริงจัง ไม่ทิ้งกลางคัน
เพื่อกิจการนั้น สำเร็จด้วยดี
4.
กันดีกว่าแก้ มีประโยชน์แท้ แก่ทุกชีวี
กันภัยไว้ก่อน สุนทรวิธี
ประมาทภัยมี แก้ไม่ทันกาล
5.
กิ้งก่าได้ทอง มันทำท่าผยอง ลำพองเหิมหาญ
เปรียบผู้ลืมตน คนเขารำคาญ
ไม่รู้ประมาณ ถูกเย้ยไยไพ
6.
เกี่ยวแฝกมุงป่า สินทรัพย์มีค่า จ่ายแจกเรื่อยไป
ไม่รู้ประหยัด สมบัติสูญได้
ยามขัดสนไซร้ ใครเล่าเหลียวแล
7.
ใกล้เกลือกินด่าง สองสิ่งแตกต่าง จงมองให้แน่
ใกล้สิ่งดีแล้ว คลาดแคล้วผันแปร
น่าเสียดายแท้ คว้าสิ่งด้อยไป
8.
ไก่งามเพราะขน เช่นเดียวกับคน งามเพราะแต่งได้
เสื้อผ้าอาภรณ์ งามงอนสมสมัย
ยิ่งยิ้มละไม ยิ่งเพิ่มโสภา
9.
ไก่เห็นตีนงู งูเล่าย่อมรู้ เห็นนมไก่นา
สองฝ่ายรู้เลห์ กระเท่ห์ทีท่า
ต่างมีปรีชา รู้เท่ากลกัน
10.
ข้างนอกสุกใส แต่ว่าข้างใน เป็นโพรงน่าขัน
บางคนภายนอก หลอกว่าโก้ครัน
แต่ฐานะนั้น ง่อนแง่นเต็มทน
11.
ข้าวย่อมพึ่งนา เช่นเดียวกับปลา พึ่งน้ำฉ่ำชล
ต่างฝ่ายหันหน้า พึ่งพามีผล
ได้ประโยชน์ดล ด้วยมิตรไมตรี
12.
คับที่อยู่ได้ แต่ถ้าคับใจ อยู่ยากเต็มที
เหลืออดเหลือทน ดิ้นรนหลีกหนี
เพื่อให้ชีวี อยู่รอดปลอดภัย
13.
ความรู้ท่วมหัว แต่ว่าเอาตัว ไม่รอดนี้ไฉน
คนเรียนรู้มาก หากขาดธรรมไซร้
ชีพอาจหลงไป สู่ทางเสื่อมสถุล
14.
ช้านั้นเป็นการ แม้เวลานาน ก็อาจเป็นคุณ
จักทำสิ่งใด ใจเย็นเป็นทุน
ใจร้อนหันหุน อาจจักเสียผล
15.
ชิงสุกก่อนห่าม เช่นนั้นไม่งาม ด้วยกิเลสดล
วัยรุ่นวุ่นรัก อาจจักซุกซน
ปล่อยตัวมัวมล จนต้องหมองศรี
16.
ซื้อควายหน้านา อีกทั้งซื้อผ้า หน้าหนาวไม่ดี
โอกาสเปิดช่อง ของแพงเต็มที่
พ่อค้าย่อมมี กำไรเหลือหลาย
17.
ดินพอกหางหมู งานค้างคอยอยู่ ไม่รีบขวนขวาย
ยิ่งนานงานหนัก หมักหมมมากมาย
เป็นผลเสียหาย ควรรีบแก้ไข
18.
ตักน้ำใส่กะโหลก แล้วให้ชะโงก ดูเงาตนไซร้
สำรวจชั่วดี มีอยู่อย่างไร
จงเสงี่ยมเจียมใจ อย่าได้ทะนง
19.
น้ำขึ้นรีบตัก เตือนใจดีนัก อย่ามัวพะวง
กระแสวารี มีทั้งขึ้นลง
ได้โอกาสจง ตักตวงทันกาล
20.
น้ำขุ่นไว้ใน มีเรื่องเคืองใคร เก็บในดวงมาน
น้ำใสไว้นอก บอกกล่าวชื่นบาน
ขันติพื้นฐาน ควบคุมกมล
21.
บัวมิให้ช้ำ อีกระวังน้ำ มิให้ขุ่นข้น
รักษาไมตรี ดีทั้งสองคน
อุบายโกศล ช่วยประสานงาน
22.
ปากหวานก้นเปรี้ยว ควรคิดเฉลียว เพื่อฟังคำหวาน
หลงคำช้ำจิต คิดจนวายปราณ
เพราะเชื่อคำพาล ผู้ไร้คุณธรรม
23.
ฟังหูไว้หู เตือนจิตคิดดู ยามฟังถ้อยคำ
ยับยั้งชั่งใจ ไม่ด่วนปรักปรำ
ใช้สตินำ จักไม่หูเบา
24.
รักดีหามจั่ว ถ้าแม้รักชั่ว จะต้องหามเสา
รักดีศึกษา ยามอายุเยาว์
ได้ทำงานเบา โดยใช้ปัญญา
รักชั่วย่อมจัก ต้องทำงานหนัก เพราะคร้านศึกษา
รักชั่วมัวเพลิน เดินผิดมรรคา
จักต้องก้มหน้า รับกรรมจำทน